Το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (ΙΝΣ) του ΑΠΘ παραδίδει στη δημοσιότητα τον «Ιστότοπο Εμμανουήλ Κριαρά» του Ινστιτούτου (http://ins-bibl.lit.auth.gr/kriaras/index.html), μία ηλεκτρονική εφαρμογή, η οποία αξιοποιεί τη δωρεά της Βιβλιοθήκης και σημαντικού τμήματος του Αρχείου που ο κορυφαίος Έλληνας φιλόλογος κληροδότησε στο Ινστιτούτο με τη διαθήκη του. Ο «Ιστότοπος Εμμανουήλ Κριαρά» του Ινστιτούτου υλοποιήθηκε χάρη σε πρωτοβουλία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), που κάλυψε με δωρεά του εξ ολοκλήρου τη δαπάνη για τη δημιουργία του.

Η δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος περιελάμβανε την κάλυψη του κόστους καταλογογράφησης των βιβλίων, σάρωσης του αρχείου και κατασκευής του ιστότοπου. Ο ιστότοπος, πέρα από τα πληροφοριακά στοιχεία που περιέχει για τον ίδιο τον Εμμανουήλ Κριαρά, τη σχέση του με το Ινστιτούτο, τη διαθήκη του κ.ά., αποτελείται από δύο επιμέρους εφαρμογές αναζήτησης, που αφορούν η μία τη Βιβλιοθήκη και η άλλη το Αρχείο του Εμμανουήλ Κριαρά.

Η Βιβλιοθήκη του Εμμανουήλ Κριαρά

Η Βιβλιοθήκη του Εμμανουήλ Κριαρά αριθμεί 6.905 τίτλους και αποτελείται από 11.314 τόμους. Από αυτούς: (α) τα βιβλία φιλολογικού-γλωσσολογικού ενδιαφέροντος που δεν υπήρχαν στη Βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου, παρέμειναν σε αυτό, και στεγάζονται στα γραφεία του Ινστιτούτου στον 4ο όροφο του Νέου Κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής (αίθουσα 418) του ΑΠΘ (1.390 τίτλοι, 1.577 τόμοι), (β) βιβλία ευρύτερου επιστημονικού ενδιαφέροντος παραχωρήθηκαν στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του ΑΠΘ και ενσωματώθηκαν στη συλλογή της (4.579 τίτλοι, 7.806 τόμοι), (γ) βιβλία γενικότερου ενδιαφέροντος παραχωρήθηκαν στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος και πρόκειται να εκτεθούν σε ειδικό τμήμα της, που θα ονομάζεται «Βιβλιοθήκη Εμμανουήλ Κριαρά» (936 τίτλοι, 1.931 τόμοι), στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Με τον τρόπο αυτό το Δ.Σ. του Ινστιτούτου θεώρησε ότι εκπληρώνεται όσο το δυνατόν καλύτερα η βούληση του Εμμανουήλ Κριαρά, ο οποίος επιθυμούσε τα βιβλία του να είναι προσβάσιμα σε όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό.

Μέσω του «Ιστότοπου Εμμανουήλ Κριαρά», ο χρήστης μπορεί να έχει πλήρη εικόνα των βιβλίων που ο Εμμανουήλ Κριαράς είχε στη βιβλιοθήκη του, να κάνει σχετικές αναζητήσεις, να εντοπίσει το βιβλίο που τον ενδιαφέρει και το σημείο όπου αυτό βρίσκεται, καθώς και να βρει πληροφορίες γι’ αυτό.

Το Αρχείο του Εμμανουήλ Κριαρά

Ο Εμμανουήλ Κριαράς κληροδότησε με τη διαθήκη του στο Ινστιτούτο «χειρόγραφα τελειωμένων και ατελείωτων μελετών του, κλασέρ με φωτοαντίγραφα μικρών μελετημάτων του και κλασέρ με φωτοαντίγραφα κρίσεων για το έργο του».

Το μέρος του Αρχείου Εμμανουήλ Κριαρά που παραδίδεται στη δημοσιότητα περιέχει κείμενα των τελευταίων δύο κατηγοριών. Αποτελείται από εννέα ντοσιέ και δύο βιβλία (τα οποία περιέχουν κρίσεις για το Λεξικό της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας), τα οποία ψηφιοποιήθηκαν και περιέχουν: (α) δημοσιευμένα και αδημοσίευτα κείμενα πνευματικών ανθρώπων που έγραψαν ή μίλησαν για τον Εμμανουήλ Κριαρά ή για συγκεκριμένα έργα του, (β) δημοσιεύματα στα οποία γίνεται απλή αναφορά στον Εμμανουήλ Κριαρά, σε κάποιο έργο του, στην εκπαιδευτική και πολιτική δράση του, σε τιμητικές εκδηλώσεις ή διακρίσεις που έλαβε, (γ) άρθρα, εισηγήσεις, χαιρετισμούς, ομιλίες, ανοιχτές επιστολές και συνεντεύξεις του ιδίου του Εμμανουήλ Κριαρά, (δ) ανακοινώσεις, άρθρα, ομιλίες, κείμενα ραδιοφωνικών εκπομπών που αφορούν τα ερευνητικά ενδιαφέροντα του Εμμανουήλ Κριαρά. Ο αριθμός των πρωτότυπων τεκμηρίων – ψηφιακών εγγραφών ανέρχεται σε 687, που αντιστοιχούν σε 3.511 ψηφιοποιημένες σελίδες.

Η απόφαση να δοθεί στη δημοσιότητα ηλεκτρονικά το συγκεκριμένο τμήμα του αρχείου συνδέεται με το γεγονός ότι σε αυτό αποτυπώνεται η συμβολή του Εμμανουήλ Κριαρά στην επιστήμη γενικότερα, όπως αυτή αναγνωρίστηκε από εκατοντάδες ανθρώπους που μελέτησαν και έκριναν το έργο του.

Ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών, κ. Γιώργος Παπαναστασίου, δήλωσε με την ευκαιρία της ολοκλήρωσης του έργου: «Η σχέση του Εμμανουήλ Κριαρά με το Ινστιτούτο, η οποία ξεκίνησε όταν ο ιδρυτής του, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, τον επέλεξε ως μέλος του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος, δεν σταμάτησε με την παραίτηση του Εμμανουήλ Κριαρά από τη θέση αυτή το 1968, όταν η χούντα τον απέλυσε από το Πανεπιστήμιο. Συνεχίστηκε όλα αυτά τα χρόνια ως μια σχέση βαθιάς εκτίμησης και αγάπης, που εκφράστηκε ποικιλοτρόπως: με την οικονομική στήριξη που το Ινστιτούτο παρείχε κατά καιρούς στον Εμμανουήλ Κριαρά για τη σύνταξη του Λεξικού του, με την έκδοση από το Ίδρυμα τεσσάρων βιβλίων του Εμμανουήλ Κριαρά, με τη δωρεά χρηματικού ποσού από τον Εμμανουήλ Κριαρά στη μνήμη της συζύγου του. Η εκτίμηση αυτή και η αγάπη βρήκαν την πιο ολοκληρωμένη έκφρασή τους όταν ο μεγάλος δάσκαλος κληροδότησε στο Ινστιτούτο τη Βιβλιοθήκη του και μεγάλο τμήμα του αρχείου του. Για μας η αξιοποίηση και η ανάδειξη της δωρεάς με τον προσφορότερο τρόπο ήταν αυτονόητη υποχρέωση. Για την καλύτερη αξιοποίηση επιλέχθηκε η Βιβλιοθήκη να διασπαστεί σε τρία τμήματα, ένα που έμεινε στο Ινστιτούτο, ένα που δόθηκε στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του ΑΠΘ και ένα που προσφέρθηκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Από την άλλη, η ανάδειξη, μέσω του διαδικτύου, της βιβλιοθήκης και του τμήματος του αρχείου που κρίθηκε δημοσιεύσιμο κατέστη δυνατή χάρη στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, που είχε τη σχετική πρωτοβουλία και ανέλαβε εξ ολοκλήρου τη δαπάνη. Η απολύτως ελεύθερη πρόσβαση των πληροφοριών και των τεκμηρίων κρίθηκε ότι ταιριάζει στην ευρύτητα πνεύματος και στη δημοκρατικότητα που διέκριναν τον σπουδαίο Έλληνα φιλόλογο».

Ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, κ. Ανδρέας Δρακόπουλος, δήλωσε σχετικά με τη δωρεά του ΙΣΝ προς το Ινστιτούτο: «Παρότι κανένα έργο δεν μπορεί να περικλείσει το εύρος της γνώσης και της προσφοράς του Εμμανουήλ Κριαρά, πιστεύουμε πως η ηλεκτρονική αποτύπωση μέρους του έργου και του αρχείου του είναι μια πολύ καλή παρακαταθήκη για τις νέες γενιές μελετητών. Αυτή ήταν και η κινητήρια δύναμη πίσω από την απόφαση του Ιδρύματός μας να προσεγγίσουμε, το φθινόπωρο του 2014, το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, με σκοπό να υποστηρίξουμε αποτελεσματικά την αξιοποίηση του κληροδοτήματος του αείμνηστου καθηγητή. Το έργο αυτό υλοποιήθηκε εν μέσω της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας και παρά τις αντιξοότητες, διότι προήλθε από… έρωτα. Τον έρωτα στον οποίο τόσο συχνά αναφερόταν ο Κριαράς. Έρωτα για την ιδέα, το καινούριο, την πρόκληση, τον στόχο, το ιδανικό, την ίδια την Ελλάδα. Αυτή πρέπει να είναι η κινητήρια δύναμη για όλους μας, αν θέλουμε να ξεπεράσουμε τους σκοπέλους. Να ερωτευτούμε την ελπίδα, το καλύτερο, την επιδίωξη του ιδανικού σε κάθε έκφανση της ζωής μας και να δουλέψουμε προς αυτό. Μόνον έτσι, εντέλει, θα μπορέσουμε να ζήσουμε πραγματικά και να δημιουργήσουμε, όπως έκανε και ο αείμνηστος Εμμανουήλ Κριαράς».