Συναγερμός σήμανε το απόγευμα του Σαββάτου στις 21 Μαΐου όταν διαπιστώθηκε ότι ένας μαυρόγυπας προσέκρουσε σε ανεμογεννήτρια αιολικού σταθμού που βρίσκεται βόρεια του οικισμού Νέα Σάντα στο νομό Ροδόπης, εντός της περιοχής του δικτύου Natura 2000 με την ονομασία “Κοιλάδα Φιλιούρη». Το περιστατικό, όπως και πολλά άλλα που έχουν σημειωθεί το τελευταίο διάστημα, αναδεικνύει το ζήτημα της αναποτελεσματικότητας των αυτοματοποιημένων συστημάτων αποτροπής πρόσκρουσης σε περιοχές από όπου τα πουλιά διέρχονται με μεγάλη συχνότητα.

Το περιστατικό διαπιστώθηκε τόσο χάρη στις κάμερες του εγκατεστημένου συστήματος αποτροπής πρόσκρουσης που είναι εγκατεστημένο στην ανεμογεννήτρια, όσο και χάρη στον πομπό που έφερε το πουλί. Κατά την πρόσκρουση με το πτερύγιο της ανεμογεννήτριας το πουλί ακρωτηριάστηκε και η δεξιά του φτερούγα αποκόπηκε από το σώμα. Το ακρωτηριασμένο πουλί παρέλαβαν την επόμενη μέρα υπάλληλοι της εταιρίας στην οποία ανήκει το αιολικό πάρκο και το παρέδωσαν στη Δασική Υπηρεσία, η οποία με τη σειρά της ενημέρωσε τον ΟΦΥΠΕΚΑ, έτσι ώστε να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για την εξακρίβωση των συνθηκών υπό τις οποίες συνέβη το περιστατικό.

Ο νεκρός μαυρόγυπας, που είχε το όνομα Έκτορας, ήταν πέμπτου έτους, στο πρώτο έτος της ενήλικης ζωής του, και αναμένονταν να αρχίσει να αναπαράγεται τα επόμενα χρόνια, συμβάλλοντας στη διατήρηση του πληθυσμού αυτού του απειλούμενου είδους στη Θράκη. Είχε μαρκαριστεί το 2018 ως νεοσσός, ενώ από τον Οκτώβριο του 2021 έφερε πομπό, ο οποίος είχε τοποθετηθεί από εξειδικευμένο προσωπικό του πρώην Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς, Λευκίμης, Σουφλίου, στο πλαίσιο παρακολούθησης του είδους, με σκοπό την καταγραφή των διαδρόμων μετακίνησης των ατόμων, των κύριων περιοχών που χρησιμοποιούν για τροφοληψία και κούρνια και τη διερεύνηση των αιτιών θνησιμότητάς τους. Τα έτη 2016 έως και 2021 τοποθετήθηκαν συνολικά 40 δορυφορικοί πομποί σε μαυρόγυπες, στο πλαίσιο των προγραμμάτων ΕΠΠΕΡΑΑ (ΈΣΠΑ 2007-2013), ΥΜΕΠΕΡΑΑ (ΕΣΠΑ 2014-2020) και LIFE14 NAT/NL/000901.

Ανεπαρκή τα συστήματα αποτροπής πρόσκρουσης

«Δυστυχώς, το περιστατικό επιβεβαίωσε για ακόμα μία φορά τις ανησυχίες μας σχετικά με τις επιπτώσεις της χωροθέτησης αιολικών πάρκων σε περιοχές υψηλής σημασίας για τα πουλιά. Όπως έχει επισημανθεί πολλές φορές κατά το παρελθόν, η αποτελεσματικότητα των αυτοματοποιημένων συστημάτων αποτροπής πρόσκρουσης σε περιοχές από όπου τα πουλιά διέρχονται με μεγάλη συχνότητα, είναι αμφίβολη», αναφέρει η βιολόγος της Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου και Δαδιάς, Σύλβια Ζακκάκ.  Αξίζει να επισημανθεί ότι, παρότι το περιστατικό έλαβε χώρα υπό συνθήκες καλής ορατότητας και οι ενέργειες εκτελέστηκαν  από το σύστημα με βάση το προβλεπόμενο πρωτόκολλο, δεν ήταν επαρκείς για την αποτροπή της πρόσκρουσης, καθώς δεν κατέστη δυνατή η έγκαιρη παύση της περιστροφής του ρότορα.

«Τα αυτοματοποιημένα συστήματα αποτροπής προσκρούσεων θα μπορούσαν να αποτελέσουν λύση σε περιοχές με χαμηλή πυκνότητα Α/Γ, από τις οποίες τα πουλιά δε διέρχονται με μεγάλη συχνότητα. Ωστόσο, δε θα πρέπει να θεωρείται ότι είναι επαρκή για την αποτροπή του κινδύνου πρόσκρουσης, ενώ η εγκατάστασή τους σε περιοχές ζωτικής σημασίας για τα πουλιά μπορεί να έχει επιπλέον σημαντικές δυσμενείς επιπτώσεις στους πληθυσμούς, λόγω εκτοπισμού, εξαιτίας των αποτρεπτικών ήχων που εκπέμπονται», τονίζει η κ. Ζακκάκ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την πρώτη συστηματική έρευνα για νεκρά πουλιά σε υφιστάμενα αιολικά πάρκα στην ευρύτερη περιοχή που είχε πραγματοποιήσει το WWF Ελλάς, την περίοδο 2008-2010, είχαν βρεθεί τέσσερα όρνια, ένας μαυρόγυπας, δύο φιδαετοί, ένας γερακαετός, τρεις γερακίνες, δύο ξεφτέρια, ένας καλαμόκιρκος, 84 μικρόπουλα και 194 νυχτερίδες. Επιπλέον, πέραν της παραπάνω περιόδου μελέτης, έχουν βρεθεί ένα ζωντανό αλλά ακρωτηριασμένο όρνιο, τρία νεκρά όρνια, τρεις νεκροί μαυρόγυπες, ένας νεκρός κραυγαετός κι ένας νεκρός θαλασσαετός, ενώ λίγες μόλις ημέρες μετά από το περιστατικό με το μαυρόγυπα, στις 8 Ιουνίου 2022, εντοπίστηκε και ένας τραυματισμένος σφηκιάρης κάτω από ανεμογεννήτρια, επίσης εξοπλισμένη με σύστημα αποτροπής πρόσκρουσης, ο οποίος απεβίωσε την επόμενη μέρα. Οι ακριβείς συνθήκες τραυματισμού του βρίσκονται υπό διερεύνηση.

Σήμερα, στη Θράκη, εντοπίζονται 167 εγκατεστημένες ανεμογεννήτριες εντός περιοχών του δικτύου Natura 2000, και άλλες 101 περιφερειακά αυτών (σύνολο 268, 256 από τις οποίες βρίσκονται εντός Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά). Παράλληλα, ο αριθμός των αιολικών πάρκων που βρίσκονται σε διαδικασία αδειοδότησης στην περιοχή είναι σχεδόν εξαπλάσιος των εγκατεστημένων, απειλώντας άμεσα ακόμα και τη βιωσιμότητα των πληθυσμών ορισμένων ειδών. Η μόνη αποτελεσματική προσέγγιση για την εξασφάλιση της ακεραιότητας του δικτύου Natura 2000 είναι η ορθή χωροθέτηση των έργων. Για τον παραπάνω λόγο κρίνεται επιτακτική η ανάγκη για την εκτίμηση των σωρευτικών επιπτώσεων από το σύνολο των αδειοδοτημένων και υπό αδειοδότηση αιολικών πάρκων για τα προστατευόμενα είδη και τύπους οικοτόπων, και τη θεσμοθέτηση ζωνών αποκλεισμού εγκατάστασης νέων αιολικών πάρκων.

Φωτογραφία: Μαυρόγυπας, φωτογράφος: Νάσος Ναλμπάντης