Μικρά Ασία. Τόπος που γέννησε σπουδαίους πολιτισμούς στη μακραίωνη Ιστορία του. Σμύρνη. Μια πόλη σταθμός, θρύλος, σύμβολο. «Γκιαούρ Ιζμίρ» –«Άπιστη Σμύρνη»– για κάποιους, «ΓκιουζέλΙζμίρ» –«Ωραία Σμύρνη»– για τους περισσότερους. Η καταστροφή της τον Σεπτέμβριο του 1922 θα σημάνει τη βίαιη εκρίζωση του ελληνικού στοιχείου από τη Μικρά Ασία και το τέλος μιας εποχής για την ίδια την πόλη.

Τριάντα έξι συγγραφείς γράφουν για τη ΣΜΥΡΝΗ της φαντασίας και της μνήμης… που χάθηκε στις φλόγες, για τη Μικρασιατική Καταστροφή, το δράμα των προσφύγων. Απόγονοι προσφυγικών οικογενειών πολλοί από αυτούς, αναβιώνουν μέσα από τις αφηγήσεις τους τη ζωή στη Μικρά Ασία των αρχών του 20ού αιώνα καθώς και τις δραματικές συνέπειες της κατάρρευσης του μικρασιατικού μετώπου το 1922 για τον ελληνισμό.

Η συλλογή διηγημάτων κυκλοφορεί από την Ελληνοεκδοτική.

Στον συλλογικό τόμο έγραψαν οι συγγραφείς:
Γρηγόρης Αζαριάδης, Έρικα Αθανασίου, Άννα Αφεντουλίδου, Δημήτρης Βαρβαρήγος, Μηνάς Βιντιάδης, Γιώργος Ι. Βοϊκλής, Γιάννης Γιαννέλης-Θεοδοσιάδης, Γιώργος Γκόζης, Βασίλης Γκουρογιάννης, Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, Αλέξης Σ. Ζήρας, Κώστας Θεολόγου, Γιώργος Χ. Θεοχάρης, Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, Νιόβη Ιωάννου, Κατερίνα Καριζώνη, Γιώργος Α. Λεονταρίτης, Σωτηρία Μαραγκοζάκη, Ευάγγελος Μαυρουδής, Λία Μεγάλου-Σεφεριάδη, Πολύνα Γ. Μπανά, Γιώργος Μπλάνας, Κωνσταντίνος Μπούρας, Τόλης Νικηφόρου, Αντώνης Νικολόπουλος (Soloúp), Γιώργος N. Παπαθανασόπουλος, Γιάννης Πατσώνης, Λιάνα Σακελλίου, Ελένη Σαραντίτη, Αντώνης Δ. Σκιαθάς, Κώστας Στοφόρος, Βασίλης Τζανακάρης, Λίτσα Τότσκα, Ιώ Τσοκώνα, Φίλιππος Φιλίππου, Άγγελος Χαριάτης.

ΣΜΥΡΝΗ

Όλοι έχουμε τη δική μας Σμύρνη. Ένα χαμένο παράδεισο όπου η κατοικεί η μνήμη αλλά συχνά κάνει χώρο στη φαντασία για να συμπληρώσει όσα δεν πρόλαβαν να ειπωθούν. Μόνο που η πραγματική Σμύρνη είναι πολλά περισσότερα. Μία πόλη σύμβολο, ζυμωμένη με χαρές και λύπες, με πολλούς πρωταγωνιστές κι άλλους τόσους «αφανείς» ήρωες,που αδημονούν να μας πουν την ιστορία τους. Έναν αιώνα μετά, η λάμψη αυτής της πόλης δε λέει να σβήσει, ούτε όμως και οι φλόγες που την κατέκαψαν. Εξακολουθεί να πυρπολεί το συλλογικό ασυνείδητο όπως αποδεικνύει η συλλογή διηγημάτων της «Ελληνοεκδοτικής», στην οποία 36 σύγχρονοι συγγραφείς «γράφουν για τη Σμύρνη της φαντασίας και της μνήμης».

«Χάνει ή κερδίζει η Τέχνη από την αγριότητα της ανθρωπότητας;» αναρωτιέται η Έρρικα Αθανασίου.Στο διήγημά της ένας νεαρός Σμυρνιός που δεν πρόλαβε να καθίσει στα φοιτητικά έδρανα και ο Κωνσταντίνος Καραθοδωρή-πρωτεργάτης του Πανεπιστημίου της Σμύρνης που ποτέ δε λειτούργησε- με την ψυχή γεμάτη καπνό και αποκαΐδια, αποχαιρετούντον κόσμο της γνώσης.

Γυναίκα η Σμύρνη και ατιμώθηκε κι έζησε πλούσια κι ευτυχισμένα. Πολλές και οι γυναίκες που διηγούνται την ιστορία της. Όπως η ηρωίδα της Νιόβης Ιωάννουπου την ώρα της σφαγήςθα δραπετεύσειστον ουρανό, μαζί με όσους αγάπησε.«Απουσίας ηλίου σιωπώ» θα ψιθυρίσει όπως η επιγραφή στορολόι της Αγίας Φωτεινής: «Ηλίου άτερ σιγώ».

Βαρύ φορτίο η μνήμη για όσους σώθηκαν.Το μυαλό κοχλάζει για χρόνια σαν το νερό και η ηρωίδα της Άννας Αφεντουλίδου επιλέγει να πετάξει εκούσια πάνω από τους προσφυγικούς καταυλισμούς της ντροπής. Ωστόσο, η θεία Μαρία από τη Σμύρνη, του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη, βρήκε τη δύναμη να δώσει τη μάχη της επιβίωσης και να χαρίσει  αγάπη, στοργή και φροντίδα μέχρι το τέλος της ζωής της.Ηηρωίδα του Δημήτρη Βαρβαρήγου, αναμετράται με το παρελθόν της, σ’ ένα επώδυνο ταξίδι επιστροφήςστη Σμύρνη έχασε.

Το «ρολόι της μοίρας» του Γρηγόρη Αζαριάδη, θα ενώσει δύο αδέλφια που χώρισε ο χαλασμός, στη δύση της ζωής τους. Δεν ήταν όμως όλοι τυχεροί. Η αναζήτηση της Ασημούλας συνεχίζεται από τις «Αναζητήσεις μέσω του Ερυθρού Σταυρού»του Γιάννη Πατσώνη. Μπορεί να γλυκάνει την πίκρα το «υποβρύχιο» με δροσερό νερό από την παγωνιέρα;

Με τη μοίρα της θ’ αναμετρηθεί η γυναίκα του Γιώργου Μπλάνα αφού παλέψει στα όνειρά της με ακέφαλες νεράιδες και σκελετούς που πίνουν, γελούν και τραγουδούν. Ανθρώπους ολοζώντανους και μουσικές αγαπημένες αναθυμάται η Μαργίτσα της Ελένης Σαραντίτη: μπροστάρης ο πατέρας της ο κυρ Δημητράκης ο τσαγκάρης με το μαντολίνο του. Στο τελευταίο ανέμελο καλοκαίρι του 1918, πριν την αποβίβαση του ελληνικού στρατού ταξιδεύει η ηρωίδα της ΠολύναςΜπανά. Αντίθετα, η κυρία Τασούλα της Κατερίνας Καριζώνηθα σταθεί σε μία γεφυρούλα της Καλαμαριάς σαρακοφαγωμένο τεκμήριο από τα απολυμαντήριά της, τόπο μαρτυρίου για τουςκατατρεγμένους που έφτασαν στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης.  Δυο κλειδιά, ένα από την εξώθυρα κι ένα από το οστεοφυλάκιο, μοναδική περιουσία για τους ήρωες  του Αντώνη Σκιαθά.

Μνήμες και γεύσεις συγκροτούν το σύμπαν της ηρωίδας της Λίτσας Τότσκα. Ποιο μυστικό κρύβουν τα σεκέρπαρέ που ετοιμάζει με αφοσίωση, την ώρα που η Σμύρνη έχει παραδοθεί στις φλόγες;Μέσα από γεύσειςκαι γιορτές η Ρηνιώ η Μικρασιάτισσα του Μηνά Βιντιάδημιλά για τη σχέση Ρωμιών και Τούρκων: για το Ραμαζάνι που οι χριστιανοί Σμυρνιοί σέβονταν και δεν έβαζαν τηγάνι και για το ευχαριστώ με τους μπακλαβάδες και τα ματζούνια από ροδοζάχαρη που έφτανε τα βράδια στα σπίτια τους από τους μουσουλμάνους γείτονες.  Το εργόχειρο της μνήμηςτης Λιάνας Σακελλίου, έχει για υφάδι την αργυροκλωστή της Αϊσέ, φυλαγμένη στο ταγάρι της μόνο για την Ελληνίδα κυρά της, δασκάλα μουσικής στο Ανώτερο Παρθεναγωγείο. Με μια αδέσποτη σκυλίτσα και τα βαφτίσια της η Ιώ Τσόκωνα σφυρηλατεί τη φιλία ανάμεσα σε μια μικρή Ρωμιά και μια Τουρκοπούλα, μια σκυλίτσα που τη λένε «Καράχατουν» και «Καρβουνούλα».Αντίθετα τα μαχαίρια της Πεϋκερ, του Ευάγγελου Μαυρουδή θα κόψουν τη φιλίαανάμεσα σε δύο τουρκόπουλα κι ένα Ρωμιόπουλο.

Θέλανε όμως όλοι τον χαλασμό. Όχι απαντά ο Άγγελος Χαριάτης: Ο Μεχμέτ Αλή, λίγο πριν η Σμύρνη των καρτ ποστάλκαεί θα φυγαδεύσει τον Αρτάκ, τοΑρμενόπουλο που έχειγια παραγιό και παιδί του. Κι ο πρόγονος του Γιώργου Λεονταρίτη θα δείξει μεγαλοψυχία απέναντι στην οικογένεια του αρχιτσέτη που πρώτος μπήκε με τους άτακτούς του στη Σμύρνηκι ας μάχεται για να λευτερωθούν στα χώματα της Ιωνίας.

«Αλίμονο στη χώρα που έχει ανάγκη από ήρωες»: ο Σμυρνιός παππούς του Γιώργου Βοϊκλή συμφωνεί με τον Μπρεχτ. Εθελοντής στη μονάδα Μικρασιατών του ελληνικού στρατού θα βρεθεί από τα Βουρλά στα προσφυγικά παραπήγματα της Νέας Ιωνίας. Μικρασιάτης εθελοντής και ο ήρωας του Βασίλη Γκουρογιάννη, θυμάται την αιχμαλωσία και μαρτύρια του. ΟΚότσκα- Φαλής του Γιάννη Γιαννέλη Θεοδοσιάδη, από Ηρακλής της Ιωνικής γης, θα καταλήξειθυρωρός σε Αθηναϊκή πολυκατοικία. ΟΠρόδρομοςΣεκέρογλου«το παιδί της ζάχαρης» από την Καππαδοκία του Γιώργου Γκόζη,θα μεταμορφωθεί σε Πρόδρομο Νικολαϊδη. Ο στρατιώτης Χρήστος Καραγιάννης του Φίλιππου Δρακονταειδή  μπουκάρει σ’ ένα πλοίο με ρακένδυτους Έλληνες στρατιώτεςκαι φτάνει στη Μυτιλήνη κι από εκεί στον Πειραιά. Για παιχνίδια της ιστορίας γράφει ο Κώστας Θεολόγου: μια Σμυρνιά κεντήστρα και η μητέρα του Σουλτάνου θα συμβάλουν χωρίς να το ξέρουν στην απελευθέρωση της Καλαμάτας το 1821.

Για επιδέξιους καβαλάρηδες σε εθνικούς μύθους μιλά ο Αλέξης Ζήρας με αφορμή φωτογραφία του Σοφοκλή Βενιζέλου στο μαυσωλείου του Οσμάν στην Προύσα ενώ στο ίδιο κλίμα κινείται και η ανεπίδοτη επιστολήστον Αριστείδη Στεργιάδη, Ύπατο Αρμοστή της Σμύρνης, της Σωτηρίας  Μαραγκοζάκη.

Πόλεμος κι ο έρωτας θυμίζουν αρκετοί από τους συγγραφείς της συλλογής. Μοιραίο ερωτικό λάφυρο φέρνει από την Ιωνία ο στρατιώτης του Κωνσταντίνου Μπούρα.Ο ερωτευμένος Ιταλός ναύτης του Κώστα Στοφόρου θα σώσει με κίνδυνο της ζωής του τη Σμυρνιά αρχοντοπούλα. Αντίθετα ο στρατιώτης του Βασίλη Τζανακάρη θα γίνει λιποτάκτης και αυτόχειρας για χάρη του έρωτα. Ανεκπλήρωτος και ο έρωτας για την όμορφη Εβραιοπούλα του Πειραιώτη λαδέμπορα του Φίλιππου Φιλίππου: θα εγκλωβιστεί στον χαλασμό της Σμύρνης και θα βρει τέλος τραγικό.

Περήφανος που έφυγεμε τους ανταλλάξιμους του ’24 για να μην απαρνηθεί την ταυτότητά του ο ήρωας του Γιώργου Θεοτόκη.  Κι όσοι έμειναν πίσω, τί απέγιναν; Ο Γιώργος Παπαθανασόπουλος απαντά στο διήγημά του «Με λένε Ελένη». Πρόσφυγας όμως και ο Αχμέτ ο Τσαγκάρης, της Λίας Μεγάλου Σεφεριάδη: πριν φύγει για την Τουρκία με τους ανταλλάξιμους θα παραδώσει στον Γιώργη τον γείτονά του το πολυτιμότερο κειμήλιό του.  Ένα ακόμη κειμήλιο, ένα αλογάκι της Αποκριάς απ’ το Αϊβαλί θα καταλήξει στα χέρια ενός Τουρκοκρητικού από τα Χανιά στο διήγημα του Αντώνη Νικολόπουλου ή Soloup.

Έναν αιώνα μετά είναι φανερό ότι η Σμύρνη δεν μας έχει πει ακόμη όλη την ιστορία της…